Enis Ertuş

Giriş

Diş hekimliğinde, zamanında, kesin ve doğru tanı koymanın başarılı tedavi uygulamasının ilk adımı olduğu bilinmektedir. Dişlerin dış görünümlerinde ve iç yapılarında normale nazaran bazı sapmalar olabilmektedir. Bunlar estetik ve fonksiyonel ve fonasyon açısından sorun yarattıklarında anomali olarak kabul edilirler.

Dişlerde gelişimsel ve adaptif anomaliler 

Anomali: Doku, organ yapısının veya şeklinin standarttan sapmasıdır.

- Gelişimsel

- Konjenital (kalıtsal geçiş olan) 

- Sonradan kazanılmış-adaptif 

* Diş gelişim anomalilerine; diş hipoplazileri, hiperplazileri, dental florozisi örnek verebiliriz. 

- Özellikle dental florozis için; 

Bireyin gelişim döneminde flora yoğun kalması sonucu gelişimsel, kalıtsal olarak geçiş söz konusu ise konjenital anomali grubuna dahil etmekteyiz.   

* Dental florozis (gelişimsel veya konjenital anomali) 

Genel anlamda içme suyu florür konsantrasyonu fazlalığına bağlı olarak gelişen bir rahatsızlıktır. 

Klinik görünümü; 

- Hafif olduğunda diş kronlarının yüzeylerinde beyaz, opak lekeler görünür. 

- Orta dereceli florozisli dişlerde mine, açık sarı ve kahverengimsidir. 

- Yüksek dozdaki flor alanlarında ise dişler tebeşir görüntüsündedir. 

+ Dental florozis hastalarında daha çok dişlerin ağartılması yöntemi uygulanır.

* Diş aşınması (sonradan kazanılmış-adaptif anomali) 

Gelişimini tamamlamış dişlerin sert dokusunun patolojik yıkımıdır. 

Etiyolojisi, iç ve dış kaynaklı asitler, mekanik aşındırma hareketleri çiğneme kuvvetleri gibi faktörlerdir.

Diş aşınmasında, Korumaya ve Tedaviye yönelik yaklaşımlar : 

a). Korumaya yönelik yaklaşımlar:

- Beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi

- Diş Fırçalama alışkanlıklarının değiştirilmesi

Okluzal uyumlama ile Koruyucu Splint uygulamaları

b). Tedaviye yönelik yaklaşımlar:

- Duyarlılık giderici diş macunları ve Verniklerin kullanımı

- Lazer uygulamaları

- Çok ilerlemiş aşınma lezyonlarında porselen laminat venerler gibi restoratif yaklaşımlar yapılabilmektedir.

* Dişlerde Şekil Anomalileri:

Sonuç olarak, koruyucu ve önleyici tedavinin uygun bir şekilde ve zamanında yapılabilmesi için diş çürüğü, atipik diş çürüğü ve gelişimsel anomali tanısının başlangıç aşamasındayken konulması oldukça önemlidir. 

Dişin durumu ve hastanın risk durumları iyi değerlendirilip bunların kapsamlı bir sistem içerisinde işlenmesi gerekir. 

En fazla tedavi gerektiren hastalar profilaksisi iyi olmayan ve oral hijyen kurallarına uymayan hastalar olmaktadır. 

O nedenle hasta-hekim ilişkilerinin daha yakın ve daha olumlu olmasını sağlamalıyız.

Literatür:

1- Мирзаева Д.О., «Терапиялық Стоматология: оқу құралы» «ХҚТУ yayınevi» Түркістан 2018, s.215

2- Мирзаева Д.О., «Тіс пен ауыз қуысы ауруларын емдеу және алдын алу: оқулық» «Ақнұр yayınevi» Қарағанды 2012, s.346

3- Diljin Keçeci, ‘‘Dental florozis: bir derleme’’ Süleyman Demirel Üniv. diş hekimliği fakültesi dergisi, 2001, Sayı:22: s.91-102

4- Elif Sadık, Ersan Çelik, Ceren Gökmenoğlu, Elif Bahar Çakıcı, ‘‘Amelogenezis İmperfekta hastasının oral rehabilitasyonu: olgu sunumu’’ Selcuk Dent J, 2016; Sayı:3: s.82-86

5- Çiğdem Çelik, Gül Özgünaltay, Nuray Attar, ‘‘Diş aşınmaları: bir derleme’’ Hacetepe diş hekimliği fakültesi dergisi, 2007; cilt: 31 Sayı:2: s.22-30

6- Oya Ulu, Işıl Doğruer, Uğur Altan Usta, Can Dörter, ‘‘Diş hekimliği eğitimi süresinde diş hekimliği öğrencilerinin kişisel ağız hijyeni davranışlarındaki değişim aşınmaları: araştırma’’ İ.Ü. diş hekimliği fakültesi dergisi, 2012 cilt:46, Sayı:3: s.29-42  

Giriş

Bir dişte çürüğü temizleyerek yeniden çürümeye izin vermeyecek şekilde çiğneme kuvvetlerine dayanıklı, fonksiyon ve estetiği sağlayan, belirli kurallara göre ideal anatomik formda açılan ve yine belirli kurallara uygun olarak hazırlanan boşluklara dental kavite adı verilir. 

Dental Giriş kaviteleri ve preparasyonu

Giriş kavitelerinin esas amacı; Dişin okluzal yüzeyinden apikal foramene kadar mümkün oduğu kadar düz bir çalışma yolu elde etmenin yanında iyi bir temizlik ve şekil verme işlemini mümkün kılabilmektir.

* Kavite preparasyonu; herhangi bir nedenle madde kaybına uğramış dişlerin, form, fonksiyon ve estetiklerini yeniden sağlamak amacıyla yapılan işlemlerdir.

Kavite çeşitlerine göre;

a). Basit Kavite: tek yüzlü kavite

b). Birleşik Kavite: iki yüzlü kavite

c).Komplex Kavite: üç yüzlü veya daha fazla yüzlü olan kaviteler şeklinde ayrılırlar. 

okluzal kavite                                                 O harfiyle 

kavite mezyal ve okluzalde ise                      MO harfleriyle

kavite distal ve okluzalde ise                         DO harfleriyle

kavite meziyal okluzal ve distalde                 MOD harfleriyle gösterilir.

Tablo 1. G.V Black (1836-1915) Kavite Sınıflaması

Tabloda görüldüğü üzere;

SINIF I: oklüzal yüzey ve bukkal ve lingual pit

SINIF II: posterior interproksimal alan

SINIF III: anterior interproksimal alan

SINIF IV: insizal köşe içeren anterior interproksimal alan

SINIF V: fasial ya da lingual gingival alan

SINIF VI: tüberkül tepesi 

Black kavite sınıflamaları uygulanır. 

Kavite preparasyonunun esas amaçları: 

-Tüm defekti ortadan kaldırmak ve pulpaya gerekli korumayı sağlamak

-Restorasyon sınırlarını mümkün olduğu kadar sınırlı tutmak

-Hem dişin hem de restorasyonun kırılmayacağı ve restorasyonun yerinden oynamayacağı şekilde restoratif materyalin yerleşmesini sağlamak

-Restoratif materyalin estetik ve fonksiyonel olabilmesini sağlamaktır. 

Black Prensipleri

1-Kavite sınırlarını saptamak

2-Dayanıklılık ve tutuculuğu sağlamak

3-Aletlerin girişi için en uygun şekli vermek

4-Çürük dentini temizlemek

5-Mine duvar ve kenarlarını düzeltmek

6-Kaviteyi temizleyip kurutmak amaçlı uygulanır

Literatür: 

1-Gürkan Gür, ‘‘Genel kavite preparasyonları’’, Ankara üniv. 2.sınıf ders notları, 2018, s.7

2-Kerem Engin Akpınar, ‘‘Giriş kaviteleri ve kavite preparasyonları’’, Hoca Ahmet Yesevi uluslararası kazak-türk üniv. 2.-3.sınıf ders notları, 2019, s.39 s.27

Giriş

Diş hekimliğinde; zamanında, kesin ve doğru şekilde yapılan bir teşhis, başarılı bir tedavi uygulamasının ilk adımını oluşturmaktadır. Her diş tedavisinden önce hastanın genel sağlığı hakkında mutlaka bilgi edinilmelidir. Ağız sağlığı için gerekli olan bilgileri ve yöntemleri hastalarına vermek ve onları takibini sürdürmek diş hekimlerinin başlıca görevleri arasında yer almaktadır.

Diş anatomisi ve fizyolojisi

Diş, canlılarda oral kavite içerisinde yer alan ve birçok fonksiyonel özelliğe sahip olup fonasyon ve estetiği de sağlayan bir kemik yapısıdır. Dişler yapıları ve fonksiyonları açısından 4 gruba ayrılırlar.

1.Kesici dişler: ‘Dentes İncisivus’

2.Köpek dişleri: ‘Dentes Caninus’

3.Küçük azı dişleri: ‘Dentes Premolares’

4.Büyük azı dişleri: ‘Dentes Molares’  

Kesiciler yiyecekleri kesme fonksiyonunu üstlenir. Maksillada ve mandibulada toplam 8 kesici diş vardır. Kaninler, tutucu dişler olmakla beraber Ağızdaki en uzun ve sağlam dişlerdir. Premolarlar, gıdayı öğütmeye yardımcıdırlar. Maksillada ve mandibulada toplam 8 premolar diş vardır. Molarlar, yiyecekleri yutmaya hazır duruma getirirler. Maksilla ve mandibulada 6 şar olmak üzere toplamda 12 molar diş vardır.

* Diş bölümleri: dişler morfolojik olarak Corona Dentis (diş kronu) Collum Dentis (diş kolesi diş boynu) ve Radix Dentis (diş kökü)’den meydana gelmektedir. 

* Diş dokuları: 

a). Sert dokular: 

- Mine dokusu (substantia adamantina dentis), 

- Sement dokusu (substantia ossea dentis), 

- Dentin dokusu(substantia eburnea dentis) 

b). Yumuşak dokular: Pulpa dokusudur. 

* Dişlere ait yüzeyler: 

Labial Yüz (dudak yüzü): Alt ve üst ön grup dişlerin dudağa bakan dış yüzleri. 

Vestibüler Yüz: Alt ve üst çene dişlerinin vestibulum orise bakan yüzleri olduğu için labial yüz olarak da değerlendirilir. 

Bukkal Yüz (yanak yüzü): Alt ve üst çenedeki yan ve arka grup dişlerin yanağa bakan dış yüzleri.

Palatinal Yüz (damak yüzü): Üst çenedeki tüm dişlerin damağa bakan iç yüzleri.

Lingual Yüz (dil yüzü): Alt çenedeki tüm dişlerin  dile bakan iç yüzleri.

Mesial Yüz (yakın yüz): Dişlerin orta oksal düzleme yakın olan ara yüzleri.

Distal Yüz (uzak yüz): Dişlerin orta oksal düzleme uzak olan ara yüzleri.

İnsizal Yüz (kesici yüz): Alt ve üst ön grup dişlerin kesici yüzleri.

Oklüzal Yüz (kapanma yüzü): Ağızın kapanması ile karşıt çenedeki dişler ile temasa geçen, alt ve üst, yan ve arka grup dişlerin çiğneyici yüzleri.

Proksimal yüz (ara yüz): Komşu diş yüzleri ile temasta olan diş yan yüzleridir.

* Dişlerin genel dizilimine dentisyon adı verilir. Primer dentisyon 20 adet süt dişinden, sekonder dentisyon (daimi dentisyon) 32 adet daimi dişten oluşur.    

* Dişlerin adlandırma ve kodlanması (diş formülleri)

Dişlerin belirlenmesinde sırasıyla; dentisyon, ark, ¼ ark ve dişin adı sıralanır.

Dentisyon                   Ark                 ¼                       Diş

Primer (süt)              Maksillar          Sağ              Santral kesici

Sekonder (daimi)      Mandibular       Sol               Lateral kesici

                                                                                 Kanin 

                                                                                 Premolar

                                                                                 Molar 

* FDI (Federation Dentaire Internasyonale) Kabul Ettiği Sistem: FDI sisteminde her bir diş ikili numara sistemiyle kodlanmıştır. Bu numaralardan ilki dişin ağızda yerleşmiş olduğu bölgeyi, ikincisi ise dişin türünü göstermektedir.

Sağ Üst   18 17 16 15 14 13 12 11   21 22 23 24 25 26 27 28   Sol Üst

Sağ Alt   48 47 46 45 44 43 42 41   31 32 33 34 35 36 37 38   Sol Alt  

Literatür: 

1-Yüksel Türköz, ‘‘Dişlerin morfolojisi’’, Hoca Ahmet Yesevi uluslararası kazak-türk üniv. Diş anatomisi ve morfolojisi 2.sınıf ders notları, 2018, s.261     

2-Gökhan Aksoy, ‘‘Diş anatomisi ve fizyolojisi’’, Ege üniv. ders notları, 2015, s.97

Giriş

Diş hekimliğinde, zamanında, kesin ve doğru tanı koymanın başarılı tedavi uygulamasının ilk adımı olduğu bilinmektedir. Bir çürük lezyonuna erken tanı konulması, koruyucu uygulamalar ile desteklendiğinde çürüğün ilerlemesini durdurabilir. Diş çürüğü olmayan ancak hastalarda birtakım şikayetlere sebebiyet veren olgular da mevcuttur. Bu nedenle en doğru tanıya ulaşmak için diş hekiminin durumu klinikte değerlendirmesi oldukça önemli ve elzemdir.

Diş çürüğü etiyolojisi ve profilaksisi

* Diş çürüğü; dişlerin sert dokularında mikroskobik seviyelerden makroskobik seviyelere kadar değişen oranda yıkıma neden olan patolojik bir olgudur. Özellikle diş çürükleri, ağız bölgesi ağrıları ile diş kayıplarının başlıca nedenidir. 

* Diş çürüğünün oluşabilmesi için gerekli birtakım etkenler vardır. Bu etkenler, özellikle ağızda bulunan karyojenik (çürük yapıcı) bakterilerden oluşan bakteri plağı, şekerli ve unlu yiyeceklerin ağızda kalan artıklarından asit oluşturabilmektedir. Bu asitler, dişlerin mineral dokusunu çözerek dişin minesinin bozulmasına ve sonuçta diş çürüğünün başlamasına ve kavitelere (oyuk) neden olmaktadır. Bireyin çürüğe yatkınlığı çürük riski olarak ifade edilir ve bu riski belirlemede kullanılan birçok parametre söz konusudur. Özellikle şekerin işlenmeye başlanması ve sanayi devrimi gibi beslenme alışkanlıkları üzerinde önemli etkisi olan olaylar sonrası çürük özellikle gelişmiş toplumlarda yaygın bir hastalık haline gelmiştir. 

* Diş çürükleri önlenebilir bir hastalık olmasına rağmen dünyada diş çürüğü deneyimini yaşamayan çok az insan vardır. Diş çürüğü, son bulgulara göre, bulaşıcı ve koruyucu birtakım önlemlerle önü alınabilen bir hastalık türüdür. Diş çürüklerinin önlenmesi konusunda ağız ve diş sağlığına özen gösterilmeli ve koruyucu uygulamalara azami ölçüde uyulmalıdır. Bunun için; sabah kahvaltısından sonra ve akşam yatmadan önce dişlerin fırçalanması, her gün diş ipinin düzenli olarak kullanılması en etkili yollardandır. 

* Yiyecek artıkları en çok dişlerin çiğneme yüzeylerindeki girintilerde ve dişlerin birbirine değdiği ara yüzeylerde biriktiği için, diş fırçaları küçük başlı seçilmelidir. Fırçalar, yumuşak kıllı olmalı ve belirli aralıklarda değiştirilmelidir. Asla başkasının diş fırçası kullanılmamalıdır. Diş fırçalama sırasında florürlü bir diş macunu kullanılarak, florürün diş çürüğünü önlemedeki rolünden yararlanılmalıdır.

 Literatür:

1-Gökçen Deniz Bayrak, Senem Selvi Kuvvetli ‘‘Çürük belirleme yöntemlerine güncel yaklaşımlar: bir derleme’’ Selcuk Dent J, 2019; Sayı:6: s.82-90

2- Atatürk Üniversitesi Sağlık bilimleri enstitüsü, Pedodonti Anabilim Dalı 'Süt azı dişlerinin kontak noktası çürüklerinin tanısında kavo diagnodent pen'in etkinliği, sono-abrazyon ve gelenksel yöntemlerle mikroinvaziv kavite hazırlıkları ve restorasyonların klinik değerlendirmesi' Bitirme Tezi Dt. Cevat Erdem Özdemir; Tez Danışmanı Prof. Dr. Yücel Yılmaz, Doktora Tezi, Erzurum 2014, s.160

3-Ilgın Cansu KAMAY ‘‘Diş çürüğü ve tarihteki öyküsü’’ Ankara Üniversitesi Adli Bilimler Enstitüsü, s.17-28 

4-Oya Aktören, Figen Seymen, Tevfik Akıncı, ‘‘Toplumun çürük profilaksisi konusundaki bilgi düzeyleri ve yaklaşımları’’ İ.Ü. diş hekimliği fakültesi dergisi, 1990 cilt:24, Sayı:2: s.106-111