Osteoporoz (Kemik Erimesi )Nedir?

Kemiklerimizin sertliklerinin azalıp ,kalitelerinin bozulmaları sonucu daha zayıf ve kırılabilir hale gelmeleridir ve vücudumuzdaki tüm kemikleri etkileyen bir hastalıktır.

Neden önemlidir ?

Önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır ;yaygın bir hastalıktır .Osteoporoz, ortalama yaşam süresinin uzaması ve yaşlı nüfusun artmasıyla, günümüzde en sık görülen hastalıklardan biri haline geldi.Kemik kaybının sessizce ve giderek ilerlediği osteoporoz hastalığı çoğu kez kırıklar oluşmadan farkına varılmadan ilerlemektedir.Bu nedenle insanlarının çoğunun farkında olmadığı bir hastalıktır.Osteoporoz ile birlikte kırık riski artar.Özellikle 50 yaşın üzerinde kalça, omur ve el bileği kırılma riski kadınlarda % 40, erkeklerde ise % 13 olarak kabul edilmektedir .Kalça kırığı olanların yaklaşık % 20 i ne yazık ki  ilk 1 içinde ölmekte ;% 30 dan fazlası sakat kalmaktadır.

Riskli kişiler kimlerdir ?

• 45 yaşın altında doğal ya da cerrahi menapoz
• Uzun süre adetten kesilme
• Kadın olmak( Osteoporoz riski altındaki nüfusun %80 i kadındır)
• İleri yaş
• Ufak tefek yapıda ve beyaz tenli olmak (Beyaz ve asyalı kadınlarda siyahlara göre daha sık rastlanır.)
• Ailede osteoporotik kırık öyküsü (Özellikle annede kalça kırığı)
• Daha önce kırık geçirmiş olmak (Ön kol kırığı gibi)
• İnflamatuar (iltihaplı) eklem hastalığı ya da astım varlığı
• Kemik yıkımını hızlandıran ilaçların kullanımı (kortizon,guatr ilaçları,sara ilaçları,heparin vb)
• Kalsiyumdan fakir beslenme, yetersiz D vitamini
• Sigara içme, alkol kullanımı, fazla kahve tüketimi
• Düzenli egzersiz yapma alışkanlığının olmayışı
• Erkeklerde düşük testosteron düzeyi
• Bunama
• Kronik böbrek yetmezliği (KBY)
• Malabsorbsiyona (emilim bozukluğu) neden olacak gastrointestinal sistem sorunları
• Tirotoksikoz (tiroid hormonunun fazla salgılanması)
• Hiperparatiroidi (paratiroid hormonunun fazla salgılanması)

Osteoporozun belirtileri nelerdir?

• Osteoporozun en önemli belirtisi kırıklardır .Omur ,kalca ,el bilegi ve diğer kemiklerde görülen (frajilite) kırıklar.
• Ağrı kırık olmadan nadirdir.Kırıklara bağlı ani ve şiddetli bel ve sırt ağrıları olur .
• Boy kısalması ve kamburluk (Hastalarda gençliklerindeki boy uzunluğundan 10-15 cm.den fazla kısalmalar oluşabilmektedir)
• Karın göğüs boşluğunda daralma ve buna bağlı bulgular
• Vücut imajının bozulmasi
• Psikolojik sonuçlar
• Yaşam kalitesinda bozulma

Nasıl teşhis edilir ?

   *Kemik mineral yoğunluk ölçümü (DEXA ) :Kemik dansitometresi adı verilen bu teknik son derece kolay, ekonomik ve hasta için zahmetsizdir. Kaynak olarak dozu düşük X ışını kullanılır ;genellikle omurga ve kalcadan ölçüm  yapar.

   *Kantitatif Bilgisayarlı Tomografi (QCT) :Yaşlı  hastalarda ve gözlenen dejeneratif değişliklikler ve aort kalsifikasyonu gibi DEXA için handikap oluşturabilecek durumlarda , kemik dışı kalsifikasyonlardan etkilenmemesi nedeni ile tercih edilebilir.Dezavantajları yüksek radyasyon dozu, düşük duyarlılık, yüksek maliyet ve fazla yer kaplamasıdır. 

    Osteoporoz kriteri :Kemik mineral yoğunluğunun genç erişkine göre 2.5 standart sapma ya da daha düşük olmasıdır (T skoru -2.5 ya da daha düşük).

   *Radyografi (sırt ve bel flimleri) ile de osteoporoz tanısı konulabilir.

   *Kan ve idrar tahlilleri (kemik erimesine neden olan başka bir hastalığı teşhis etmek ;kemik  erimesinin hızı hakkında bilgi edinmek ;tedavinin etkinligini kısa sürede değerlendirmek için yapılır ) 

Kimler kemik yoğunluğu yaptırmalı ?

  65 yaş ve üstü tüm kadınlar

  Bir veya daha fazla risk faktörü olan tüm menapoz sonrası kadınlar

  Kırığı olan menapoz sonrası kadınlar

  Osteoporoz tedavisi planlananlar

  Kadınlık hormon yetmezliği olanlar

  Omurlarında şekil bozukluğu olanlar

  Uzun sure kortizon verilmesi düşünülenler

  Osteoporoz tedavisi takip amacıyla

Osteoporozdan nasıl korunulur?

Osteoporozdan korunma anne rahminden başlar ve yaşam boyu devam eder. Korunma yeterli beslenme, düzenli egzersiz ve kadınlarda yeterli östrojen; erkeklerde ise yeterli testosteron düzeylerinin sağlanmasını kapsar. Çocukluk, adolesan dönem ve genç erişkinlik dönemlerinde güçlü kemikler oluşturulması ileri yaşlarda osteoporoz gelişiminden korunmak için önemlidir. Düzenli fiziksel aktivite, örneğin yürüyüş, aerobik veya merdiven inme-çıkma, kemik kuvvetini arttırmada önemlidir.

Beslenmenin en önemli iki noktasını kalsiyum ve D vitamini alımı oluşturur. 

Yeterli kalsiyum alımı

Yaş                   Miktar

7-9                    700 mg

10-12 (kız)        900 mg

10-12 (erkek)    1200-1400 mg

13-16                1200-1400 mg

17-18                1200 mg

19-49                1000 mg

50+                   1000-1500 mg

BESİN KALSİYUM (mg)

Yoğurt (1kap) 450 mg

Süt (1 su bardağı) 300 mg

Ayran (1 su bardağı) 285 mg

Beyaz peynir (bir dilim) 115 mg

Kaşar peynir (bir dilim) 210 mg

Dondurma (1/2 kap) 120 mg

Sardalya balığı (1 porsiyon) 324 mg

Somon balığı (1 porsiyon) 203 mg

Badem (12 adet )  62 mg

İleri yaşlarda bir kişinin günlük kalsiyum ihtiyacı 1000-1500 mg. Bunun tamamını besinlerle almak mümkün olmadığı için mutlaka ilaçlarla desteklenmesi gerekir. Kalsiyum kaynağı besinler süt ürünlerinin yanı sıra yeşil yapraklı sebzeler ,bazı balıklar (sardalya ve somon ) ve badem  sayılabilir.. Günlük ihtiyaç için önerilen; 1 bardak süt (300 mg Ca), 1 kase yoğurt (450 mg Ca), 1 dilim peynir (115 mg Ca) ,1 dilim kaşar peynir (210 mg Ca)ve bir tabak yeşil yapraklı sebzedir(brokoli, kıvırcık lahana, ıspanak ). D vitaminin en önemli kaynağı ise güneştir. Günde 15 dakika güneş ışığına maruz kalma vücudun yeterli D vitamini oluşturma ve depolaması için yeterlidir. Deri tarafından D vitamini yapımı yaşla birlikte azalır.Bu nedenle D vitamini (400–1000 IU/gün) alımı büyük önem taşır. Ayrıca balık ve balık ürünleri de önemli bir D vitamini kaynağı.

Öte yandan proteinin yetersiz alımı kalça kırıkları için risk oluşturabilir ve kırık olan hastalarda iyileşmenin gecikmesinde rol oynayabilir. Proteinin yetersiz alımı ile kas gücü ve kütlesinde azalma ile düşme ve kırık riskinde artış izlenir. Günlük 1g/kg protein alımı önerilmektedir.

Birde unutulmaması gereken nokta osteoporozdan korunmak için sigara ve alkol tüketiminden  uzak durulmasıdır.

Osteoporoz nasıl tedavi edilir?

 Tüm hastalıklarda olduğu gibi osteoporozda da hastalıktan korunmak öncelikli amaç olmalıdır. Osteoporozun gelişmiş olduğu durumlarda ise erken tedavi başarı şansını yükseltmektedir.
 
Osteoporoz günümüzde tedavi edilebilir bir hastalıktır. Osteoporoz tedavisinin en önemli amacı kırıkların azaltılmasıdır.
Osteoporoz tedavisinde ilaç ve ilaç dışı tedaviler söz konusudur.

İlaç tedavisinde kemik yıkımını azaltan, yapımını arttıran ve özellikle son zamanlarda kemik kalitesi üzerine olumlu etki gösteren ilaçlar üzerinde yoğunlaşılmakta ve araştırmalar bu yönde sürdürülmektedir.Bu amaçla bifosfonatlar, stronsiyum gibi elementler, selektif östrojen reseptör modülatörleri yani SERM`ler, kalsitonin, parathormon, bitkisel kaynaklı östrojen ihtiva eden ilaçlar tercih ediliyor. Tedavide mutlaka kemiğin yapı taşı olan kalsiyumun ve kalsiyumun emilimini artırmak için D vitamininin yer alması gerekli.

 İlaç tedavisinin seçiminde hastanın yaşı, ek yakınma ve hastalıkları, kırığın bulunup bulunmaması ve KMY değeri gibi özelliklerin göz önüne alınması gerekir.

#osteoporoz  #kemikerimesi  #kırık #kemikmineralölçümü #dexa #kemikölçümü