Safra kesesi ve safra taşları hakkında merak edilenler

#safrakesesi #safrataşı #safrakanalı #ercp 

Safra Nedir?

Karaciğer, günde yaklaşık olarak 600 ml kadar safra üretir ve bağırsaklardan yağların sindirimi ile bazı vitaminlerin emilimini sağlar ve safra aynı zamanda barsağın bağışıklık sistemine katkıda bulunur.

Safra kesesi vücudun neresindedir?

Karnın sağ üst tarafında, karaciğerin hemen iç alt kısmında bulunan kapasitesi 50 mililitre safrayı biriktiren, barsağa yağlı gıdanın gelmesi ile ifrazatını ince barsağa, ana safra kanalı aracılığı ile boşaltan bir organdır.

Safra taşı nedir? Hangi durumlarda oluşur?

Kadınlarda daha çok olur. Genel olarak da safra kesesi taşları, safranın içeriğinde kolesterol düzeyinin çok artması (yağlı beslenme, şişmanlık) sonucunda kristalleşme ve keseden salınan musin ve kalsiyum tuzlarının birleşip bir çökelti oluşturması sonrası meydana gelir. Bunun dışında safranın akışında bir sorun/tıkanma varsa, uzun zamanda kese veya safra kanallarında taş-çamur oluşabilir. Uzun süren açlık periyodları, safranın akışkanlığının bozulmasına ve kese içinde ve veya kanalda çamurlaşma/taş oluşumuna neden olabilir. Örneğin zayıflama ameliyatı geçirenlerde hızlı kilo kaybı ile beraber kese taşlı oluşabilir. Kan hastalıkları (sferositoz, orak hücreli anemi,…. ), siroz, şeker hastalığı ve hamilelik safra taşı oluşumunu arttıran önemli risk faktörleri arasındadır.

Safra taşlarının belirtileri nelerdir?

Safra taşlarının çoğu herhangi bir şikayete neden olmaz. Ultrason ile bakılarak tesadüfen farkedilir. Safra taşları safra kesesinin çıkışını tıkadıklarında ise kese iltihabı oluştururlar, bu da vücudumuzda çeşitli belirtiler oluşturur. Bunlar özellikle ağır ve yağlı yemeğin ardından, sırta vuran ciddi ağrılı- hafif ateş gelişmesidir. Kese ciddi iltihaplanırsa, yüksek ateş ve gecikilmesi durumunda kese delinmesi ve karın içi enfeksiyon hatta ölüm ile sonuçlanabilir.

Safra taşları kese iltihabı dışında neler yapabilirler?

Safra taşları, aynı zamanda ana safra kanalına düşüp, tıkanma sarılığı ve safra yolu enfeksiyonu, bazen de ortak kanal tıkanıklığı yapıp pankreas iltihaplanmasına yol açabilir. Büyük taşlar (3 cm ve üstü) yıllar sonra kese tümörü ile sonuçlanabilir.

Taşın safra kanalına düşmesi durumunda ne gibi belirtiler olabilir ?

Ani ve hızlı ağırlaşan karnın sağ üst bölgesinde ağrı hissi, sırt ağrısı sağ omuzda ağrı, bulantı, kusma, ateş, idrar renginde koyulaşma, açık renkli dışkı gelişebilir.Safra kanalında taş varsa, bunun tedavisi nedir?

Kanala düşen taşların bir kısmı kendiliğinden barsağa düşer. Ama bir kısmı ise orada kalır. Bu durumda safra kanal taşının oradan alınması gerekir. Bunun en pratik yolu ERCP işlemidir. Ağızdan özel bir endoskopla girilerek safra kanalının barsağa açılığı yerden girilip kanaldaki taşın çıkartılması yapılır. Bu işlemden önce kanalda taş olduğundan emin olunmalıdır.

Safra kanalında taş olduğundan nasıl emin oluruz?

En iyi yöntem endoskopik ultrasonografidir. O imkan yoksa MRCP ikinci iyi yöntemdir. Ama küçük taşların MRCP de atlandığını, bazen de MRCP yanlışlıkla taş tanısı konulabildiğini hatırlatırım. Ultrason ile kanalda taş görmememiz, taşın gerçekten olmadığı anlamına gelmeyebilir. Yani ana safra kanalında taşların olmadığını, ultrasonografi ile net olarak söyleyemeyiz.

Safra kesesi taşlarının tanısı nasıl konulur?

Kese taşları en iyi standart ultrasonografi ile tespit edilirler.

Safra kanalı taşı en iyi hangi tetkikler ile yakalanır?

Endoskopik ultrasonografi ve MRCP ile kanal taşlarına tanı konur.

Safra kesesi ameliyatı ve taş tedavisi nasıldır?

Ameliyatla çıkarılmış safra kesesi taşları

Şikayete neden olan kese taşları için en iyi tedavi yöntemi, ataklar çok tekrar etmeden, ilk ataktan sonra en kısa süre içinde, iltihap soğuduktan sonra kesenin cerrahi olarak alınmasıdır. Taşları alıp keseyi yerinde bırakma gibi bir tedavi yöntemi yoktur. Kese hayati bir organ değildir ve gerektiğinde feda edilebilir. Kese cerrahisi gastroenteroloji doktorunun değil, genel cerrahi uzmanının işidir. Mümkünse de bu işlemin laparoskopik olarak yapılması uygundur. Ama bazen açık cerrahiye mecbur kalınabileceği unutulmamalıdır.

Kese taşlarını ilaçla tedavi edebilir miyiz?

6 mm den küçük kolesterol taşları için ursodeoksikolik asit 6 ay boyunca verildiğinde küçülme, erime ve hatta kaybolma olabilir. Bu durum genelde yaşlı, ek sorunları olan olgularda cerrahi riskleri yaratmamak için önerilebilir. Az sayıda küçük taş veya çamuru olan genç olgularda da bu yöntem denenebilir. Ancak bu durumda hastaya taşların neden olabileceği sorunları anlatmak, riskler konusunda gerekli bilgilendirmeyi yapmak doğru olacaktır.

Safra kesesinde taşlar var, porselen kese yok ve hastada bir yakınmada yok. Ameliyat yapılmalı mı?

Herhangi bir sorun yaratmamış safra taşları (2.5-3 cm den küçük) için kese cerrahisi önerilmemektedir. Büyük safra taşları için, ilerde kese tümör riski nedeniyle yakınmaya neden olmasalar bile ameliyat önerilen bir durumdur.

Kese ameliyatlarından sonra ishal olur mu?

%20 olguda yani 5 hastanın birinde operasyondan kısa bir süre sonra ishal oluşabilir. Bunun nedeni kesenin rezervuar görevinin kalkması ve safra asitlerinin barsakta su/tuz tutarak kolereik dediğimiz ishale neden olmasıdır. Tedavisi kolaydır.