Kronik Yorgunluk Sebepleri ve Korunma Yolları

#kronikyorgunluk

Kronik yorgunluğu aile hayatımızı,sosyal ilişkilerimizi ve iş verimliliğimizi olumsuz etkileyen ,ekseriyetle genel güçsüzlük,konsantrasyon güçlüğü ve çabuk yorulma olarak tezahür eden bir bedensel ve ruhsal rahatsızlık diye tanımlayabiliriz. Bu yorgunluk halinin altı aydan daha fazla sürmesi halinde tıbben kronik yorgunluk söz konusudur. Kronik yorgunluğun %10 kadarını kronik yorgunluk sendromu oluşturur.Bu vakalarda tıbben izah edilemiyen zihinsel ve fiziksel yorgunluk hali belirgindir.Bu kişilerde konsantrasyon güçlüğü,uykuda dahi dinlenememe,halsizlik,kas,eklem ve baş ağrısı en sık rastlanır. Bu vakalarda fizik muayenede ve laboratuvar incelemelerinde herhangi bir patoloji tesbit edilemez.Bu vakalarda zihinsel ve ruhsal,duygusal aşırı yükün altından kalkamama,başa çıkamama en önemli sebeptir.Bu vakalarda hastanın öyküsü,fizik ve laboratuvar muayene ve tetkikler ayırıcı tanıda vazgeçilmez kriterlerdir.Öyküde yorgunluğun başlangıcı,seyri,süresi,günlük yaşantıya yansıyan noktaları,uyku süresi,kalitesi kullanılmakta olan ilaçlar ve dozları muhakkak irdelenmesi gereken hususlardır.Kronik yorgunluk sendromlu hastalarda yorgunluğun egzersiz ve istirahatle alakası yoktur.Organik hastalığa bağlı yorgunluk ise aktivite ile ortaya çıkar.Egzersiz-uyku ve beslenme arasındaki dengesizlikten ortaya çıkan fizyolojik yorgunlukta dinlenmekle ortadan kalkar.Altta yatan tıbbi bir gerekçe yoktur. Bu hastalarda yapılması gereken,detaylı bir öykü sonrası dikkatli bir fizik muayene ve laboratuvar tetkiki,gerçekleri kolayca ortaya çıkar.Yorgunluk son derece masum bir sebepten kaynaklandığı gibi çok önemli bir rahatsızlığında öncü bulgularından olabilir.

Kronik Yorgunluğun Sebepleri Nelerdir?

1. Depresyon:  Halsizlik, yorgunluk başağrısı,iştahsızlık en sık rastlanan bulgularıdır. 

2. Yeterli ve Kaliteli uyku uyumamak: Yetişkinler ortalama günlük 7-8 saat uyku uyumalılar.Büyüme gelişme çağındaki çocuklar ise 9-10 saatten daha az uyumamalıdır.Uykusuzluk vücudun uykuda yenilenmesi işleminin yeterince yapılamamasına sebep olmakta.Yenilenemeyen ve dinlenemeyen vücutta yeni bir güne başlanarak vücut çok yıpratıcı bir sürece sokulmaktadır. 

3.  Uyku  Apnesi: Çoğunlukla aşırı(morbid)obezlerde veya KOAH hastalarında görülür.Uyku esnasında belirli aralıklarla solunum durur.Bu kesintiler  kişiyi uykudan uyandırır yada derin ve sağlıklı bir uyku dönemi yaşamasına mani olur.Kişi yatakta yatar fakat debelenip durur.Mutlak çözüm aşırı kiloları vermek sigara ve benzeri risk faktörlerini hayattan uzaklaştırmaktadır. 

4.  Yetersiz Beslenme: Az yeme sonucu oluşan enerji eksikliği,bitkinlik,kan şekerinin düşük seyretmesi kişiyi yorgun ve dermansız kılar.Bu vakalarda 3 öğün muntazam yemek yeme ara öğünler protein ve kompleks karbonhidrat tüketimine dikkat etme semptomların ortadan kaldırmaya yetecektir.

5.   Kansızlık: Daha ziyade kadınlarda daha yaygın bir durumdur.Adet kanamasının aşırı olduğu durumlar en sık sebebi oluşturur.Buda demir eksikliğine sebep olur.Demir kırmızı kan hücrelerinin yapısına iştirak eder.Dokulara oksijen taşınmasını sağlar.Anemide dokular yeterince oksijenlenemediği için yorgunluk baş gösterir.Anemi basit hastalıklar grubunda olmasına rağmen nadirende olsa önemli ve hayati bir çok hastalığın öncü bulgusu olabilir.Anemi tedavi edilmeden önce muhakkak sebep ortaya konmalıdır.Anemide eksiğin yerine konması(Demir,B12,Folikasit gibi…) ve iyi ve yeterli beslenme tedavisinin temelini oluşturur.

6.   Aşırı Kafein Tüketilmesi: Sinirlilik,uykusuzluk,kalp atım hızının artması ,tansiyon yüksekliği başlıca bulgularıdır.Aşırı kafein tüketimi yorgunluğa sebep olur.Kafein içeren içecek,ilaç,kahve ve çayın  aşırı tüketiminden kaçınmak çözüm yoludur.

7.    Dehidratasyon: Yetersiz sıvı alınması veya aşırı sıvı kaybı dehidratasyonu oluşturur.Yeterli sıvı tüketimi sorunu çözecektir.

8.    Vardiyalı İşten Kaynaklanan Uyku Düzensizliği: Dönüşümlü gece ve gündüz çalışma bioritmi altüst edeceğinden uyku düzensizliğine sebep olmakta buda yorgunluğa sebep olmakta. Uyunan alanın sessiz,loş ve karanlık tutulması uykuyu kolaylaştırır.

9.    Besin Alerjileri: Klinik olarak alerji bulguları vermesede,yorgunluk kendini zinde hissedememe gibi bulgularla seyredebilir. Alerji yapan besinlerin tesbiti sorunu çözecektir. 

10.   Kalp Hastalığı: Kalp yetmezliği,endokardit(kalbin iç  yüzü iltihabı),perikardit(kalp zarı iltihabı),hipertansiyon,hipotansiyon vs...Bilhassa egzersize ,aktiviteye dayalı durumlarda kendini gösterir.Giderek kolay yapılan işlerin yapılmasında zorluk çekme söz konusudur.Kişinin vakit geçirmeden doktora muracaatını gerekir.

11.  Şeker Hastalığı:  Yüksek kan şekeri,hücreye girip metabolize edilemediğinden enerji kaynağı olarak kullanılamaz.Yeterince  besin tüketilmesine rağmen enerjisiz kalan vücutta yorgunluk baş gösterir.Uygulanacak ilaç tedavisi,diet ve egzersiz hastalığı kontrol altına alacaktır. 

12.  Reaktif Hipoglisemi: İnsülin salgılanı bozukluğu sebebiyle yemek sonrası kan şekeri düşüklüğü ile ortaya çıkan tablodur. Yorgunluk,halsizlik,sinirlilik,tahammülsüzlük,baş ağrısı,baş dönmesi en sık bulgularındandır.Diet ve egzersiz sonucu kilo vermekle bu durum düzelir.Diyabetin erken evresi olarak kabul edilir.Nörotik  ve depresif hastalıklarlada sık  karışır.

13.  İnsülin Direnci: Gün içinde acıkma atakları,tatlı çekme,yemek sonrası uyku gelmesi,halsizlik,yorgunluk sık bulgularındandır.

14.  Hipotiroid: Tiroid bezinin çalışmaması veya az çalışması durumudur.Metabolizma yavaşlar kişi kendini halsiz ve yorgun hisseder,kilo alır,vücutta doku aralıklarında ödem olur.

Dışarıdan verilecek tiroid hormonu yeniden vücut dengesini kurar ve durumu düzeltir. 

15.  Böbrek Üstü Bezi Yetersizliği: Kortizon hormonu eksikliği sonucu ileri derecede halsizlik ve yorgunlukla ortaya çıkar.Otoinmun sebepler en sık sebebi oluştururlar.Tiroit  yetersizliği ile eş zamanlı olarakta seyredebilirler.Bu vakalarda öncelikli böbrek üstü bezi hormonu verilir.Bir kaç gün sonra tiroit hormonuda ilave edilerek tablo düzeltilir.

16.  Gizli İdrar Yolu Enfeksiyonu: İdrarda yanma hissi acil işeme hissi olmaksızın yorgunluk ve halsizlik ortaya çıkar.İdrar tetkik  ve antibiyoterapi  ile 1 haftada sorun çözülür.

17.  Enfeksiyonlar: Sıtma,Tüberküloz,HIV Enfeksiyonu,Sitomegalovirus Enfeksiyonu,Öpücük hastalığı,Grip,Hepatit Enfeksiyonu en sık halsizlik,yorgunluk yapan rahatsızlıklardır.

18.  Vücuttaki Kimyasallar: Vitamin ve mineral eksikliği, zehirlenme halsizlik yapar.Çok fazla alkol tüketimi uykuya geçişi ve derin uykuya mani olduğu için yorgunluğa sebebiyet verir. Son yıllarda popüler olan D vitamini eksikliği halsizlik ve yorgunluk duygusunun sorumlularındandır.

19.  Diğer Hastalıklar: Cushing hastalığı,Akromegali,böbrek ve karaciğer hastalığı elektrolit bozukluğuna sebebiyet veren rahatsızlıklardır.

20.  Menapoz: Uyku bozukluğu sıktır.Gece terlemeleri,sıcak basması meydana gelen hormon dengesizliği sonucu yorgunluk ve halsizlik olur.

21.  Kanserler: Hastalığın kendi etkisi, kemoterapi, radyoterapi halsizlik,yorgunluk yapar.

22.  Sistemik Hastalıklar: Romatoid Artrit, Fibromiyalji, Lupus hastalığında yorgunluk sıkça görülür.

23.  İlaç Kullanımı: Antidepresanlar.steroidler(kortizon),alerji  ilaçları,hipertansiyon ilaçları,kaygı giderici ilaçlar,kolestrol düşürücü statinler,sakinleştiricilerle tedavide yorgunluk rastlanabilir durumlardır.

24.  Parazit Hastalıkları: Özellikle çiğ et ve kirli ellerle yapılan yemekler,sağlıksız kesimler başlıca sebeplerdir.Parazitler bedenimize ait gıda ve kanla beslenirler.Kansızlık,vitamin ve mineral eksikliğine yol açarak halsizlik ve yorgunluk yaparlar.

25.  Kronik Stres: Aşırı gerilime bağlı halsizlik ve yorgunluk söz konusudur.

26.  Bunama: Yorgunluk ve halsizlik yapar.

27.  Reflü: Beslenme düzensizliği sebebiyle halsizlik yapar.

28.  Obezite: Metabolik ve mekanik sebeplerle yorgunluk yapar.

29.  Alerjik Rinit: Burun tıkanıklığı,solunum yetersizliği,yardımcı solunum kaslarının fazla çalışması yorgunluk sebebidir.

30.  Serotonin Hormonu Yetersizliği: İştah ve uykuyu düzenler.Beyinden salgılanır,yediğimiz karbonhidratlar insulinle eş zamanlı geçici seratonin salgılatırlar. Seratonin azlığı kişiyi tatlıya yönlendirir.Çikolatadaki triptofon beyinde seratonine dönerek kişiye mutluluk duygusu verir. Aşırı insülin salınımı ve seratonin salınımının kontrol altına alınması kilo alımını denetlenmesini kolaylaştırır.Stres ortamı seratonini oluşturur,kişiyi atıştırmalara yöneltir.Birde kilo alımını tetikler.Yorgunluk ve halsizlik bütün bu süreçlerin tabii sonucudur.

Kronik yorgunluğa karşı  neler yapılabilir?

1.       Her gece vücudumuzun ihtiyacı kadar düzenli uyku,

2.       Sağlıklı beslenme,düzenli yemek yeme,aşırı gıda alımından kaçınma,hazır gıda, yağlı,tuzlu ve şekerli gıdalar az tüketilmeli,

3.       Gün boyu yeterli su tüketilmeli,

4.       Düzenli hareket,egzersiz,

5.       Çalışma saatlerinde aşırıya kaçılmaması,

6.       Alkol,sigara ,uyuşturucudan uzak durma,

7.       Sürekli stresten kaçınmak,düzenli belli aralıklarla tatile çıkmak,

8.       Zihinsel ve bedensel rahatlama yollarına yönelmek (yoga ve meditasyon vs),

9.       Vücutta eksik olan vitamin, mineral veya aminoasit gibi maddelerin yerine konması.

10.       Periyodik doktor denetiminde olmak ve danışmanlık hizmeti almak sorunların çözümünde yardımcıdır.