İnsülin Direnci Nedir?

İnsülin pankreastan B ( beta hücrelerinden) salgılanan glikoz metabolizmasında anahtar rolü oynayan hormondur.

Başıca yağ dokusu, karaciğer ve kas dokusunda reseptörleri vardır. İnsülin direnci durumunda hedef dokularda etkisinde azalma durumu veya yanıtsızlık söz konusudur. Bu durumda karaciğer, kas ve yağ dokusu kandaki şekeri hücre içine alamaz, karaciğerin glukoz üretimi sınırlanamaz, glukoz depolarının (glikojene) çözünmesi engellenemez. Böylece ortamda kan şekeri yükselir. Bu pankreastan B hücrelerinden daha fazla insülin salgılanmasına sebep olur. 2-3-4 misli insülin salgılanarak kan şekeri düşürülebilir. Bu demektirki pankreastaki B hücreleri daha fazla çalışarak bu direnci yenmek durumunda kalacak. Bu zaman içinde B hücre yorgunluğu ve fonksiyon kaybına sebep olacak, kişi kaçınılmaz olarak diyabet olacaktır. Bu süreç B hücrelerindeki insülin rezervi çok düştüğünde aşikar diyabet olarak karşımıza çıkar.

İnsülin direncinin bulguları nelerdir?

• Halsizlik
• Konsantrasyon bozukluğu
• Kilo alma, kilo vermede zorlanma
• Sık acıkma, geç doyma
• Yemeklerden sonra uyku basması
• Yemekten 2-3 saat sonra tekrar acıkma, ellerde ayaklarda titreme, soğuk soğuk terleme, baygınlık hissi
• Depresyon
• Kan yağlarının ve kan şekerinin yükselmesi
• Adet düzensizliği, sancılı adet görme, aşırı tüylenme, akneler gibi bulgularla seyreden polikistik over hastalığında insülin direnci akla gelmelidir. Bu hasta grubunun %80-90 ında obezite de eşlik etmektedir.
• Karaciğerde yağlanma
• Açlık hipoglisemi atakları bunun akabinde yoğun tatlı, unlu yiyecekler tüketme isteği

İnsülin direncinin sebepleri

• Hareketsiz yaşam tarzı (sedanter yaşam)

Bilhassa sanayileşmiş toplumlardaki yaşam tarzı özel otomobillerin ve çeşitli vasıtaların kullanımının yürümeyi kısıtlaması, masa başı, büro ortamının yaygınlaşması kişilerin hareket ve egzersiz yapmak için ortam ve zaman bulmasındaki zorluklar; televizyon ve bilgisayar gibi alışkanlıkların kişiyi hareketsiz kılması başlıca faktörlerdir.

• Glisemik indeksi yüksek gıdalarla beslenmeyi alışkanlık haline getirenlerde
  Glisemik indeksi yüksek olan besinler:
  
  
  • Reçel, bal, marmelat, pekmez
  • Tatlılar
  • Çay şekeri (sukroz), glukoz, maltoz
  • Kurabiye, kek, pasta
  • Beyaz ekmek
  • Patates
  • Beyaz pirinç, şehriye, makarna, erişte
  • Mısır, mısır gevreği, mısır ekmeği
  • Çikolata, gofret, bisküvi
  • Pancar kökü
  • Muz, incir, üzüm
  • Kuru meyve
  • Kavun, karpuz
  • Hazır meyve suları (meşrubatlar)
  • Gazlı içecekler (gazoz, soğuk çay, asitli meşrubatlar)
    
    
• . Obezite ve kilo fazlalığı durumlarda (vücut kitle indeksinin 25’in üzerinde olan kişilerde)
• . Gebelik (plasenta kaynaklı hormonlar sebebiyle)
• . Enfeksiyonlar (İnsülin karşıtı hormonların artışı sebebiyle)
• . Büyüme hormonu ve kortizon gibi insülin karşıtı hormonların aşırı salgılandığı durumlarda
• . Polikistik over sendromunda
• . Genetik sebeplerle

İnsülin direncinin önemi

Tip 2 diyabetin gelişimindeki temel mekanizmadır. Önlem alınmazsa kaçınılmaz olarak kişi diyabet olur.

. Fazla insülin üretimi yağ dokusu birikimine yol açar. İnsülin direnci olanların olmayanlara göre daha hızlı kilo almaları ve zor kilo vermelerinin altında yatan başlıca sebep budur.

. Yağ hücrelerindeki insülin direnci depolanmış trigliseritlerin serbest kalmasına, kandaki serbest yağ asidi düzeyinin artmasına sebep olur. Kan yağlarındaki yükselme iyi huylu kolesterol HDL’nin düşmesi ateroskleroz (damar sertliği) problemini ortaya çıkarır ve kişiyi kaçınılmaz akıbet olarak kalp damar hastası yapar.

. Ayrıca hiperinsülinizm hipertansiyona sebebiyet verir.

. İnsülin direnciyle birlikte alınan kilo yağ dokusu artışına sebebiyet verir. Yağ dokusundan salgılanan zararlı sitokinler kalp damar sistemine geri dönüşümsüz zararlar vererek damar yapısının bozulmasını ve tıkanmasına sebebiyet verir.

. Son yıllarda yapılan araştırmalarda insülin direnci ve kanserle ilgili ciddi bağlantılar tespit edilmiştir

Başlıcaları;

• Kolon kanseri (kalın bağırsak), safra yolları, yemek borusu kanserleri
• Yumurtalık, rahim ve meme kanserleri
• Prostat, mesane ve böbrek kanserleri
• Tiroid ve lenf kanselerinin de görülme sıklığı arttırdığı tespit edilmiştir.

. Alzaimer hastalığı ve insülin direnci arasında alaka tespit edilen çalışmalarda mevcuttur.

İnsülin direnci nasıl önlenir?

Yaşam tarzı değişikliği:

Kilo verme ve egzersiz insülin direncinin panzehiridir.

. Egzersiz:

Günde 45 dk- 1 saat yürüyüş ortalama önerilmekte, genç ve dinamik kişilerde 5-7 km günde yürüme (saatte 5 km) en idealidir.

. Kilo verme: (Diyet)

Şişman bireylerin kilo vermesi insülin direncinin kırılmasına ciddi şekilde katkı sağlamaktadır. Kilosunun %10’unu kaybetmeleri ciddi sonuçlar sağlamaktadır.

-          Sebze, meyve tam tahıllar, kuru baklagiller düşük yağlı sütler dengeli tüketildiğinde sağlıklı beslenme ortamı oluşmaktadır.

-          Ekmek seçerken tam buğday, yulaflı, çavdar veya kepekli olmasına özen gösterilmeli, kepekli pirinç, kepekli spagetti, bulgur, buğday ve kuru baklagiller çok olmamak kaydıyla tüketilmeliler.

Üç ana, üç ara öğün alınması hastanın hipoglisemik ataklar geçirmesini engellemekte, dolayısı ile yüksek glisemik indeksi olan gıdaların tüketilmesi engellenmiş olmaktadır.

İlaç tedavisi:

. Metformin, Pioglitazonlar ve bazı bitkisel kökenli ajanlar önerilmekte

Bu ilaçların etki mekanizması insülin duyarlılığını arttırarak B (beta) hücresinden aşırı insülin salgılanımına mani olmak , B hücre yorgunluğu ve dışfonksiyonunun önüne geçmek diyabete gidişe mani olmaktır. Bu vesileyle diğer insülin direnci komplikasyonlarına da mani olarak vücudumuzun bu tehlikeli ortamdan etkilenimini minimalize etmektedir.