Folik asit (B9 vitamini)

Folat olarak da isimlendirilir. Besinlerde bulunur. Folik asit onun farmakolojik adıdır. Yeni hücre üretimi, deri hücresi, kırmızı kan hücresi için gerekli bir B vitamini türüdür.

• DNA ve RNA yapımı için mutlak gerekli bir vitamindir. Bu sebeple çocukluk ve gebelik esnasında folik asit ihtiyacı artar. Kırmızı kan hücrelerinin yapımı için de gereklidir. Eksikliğinde kansızlık ( anemi ) oluşur.
• Folik asit damar sertliği yapan homosistein seviyesini azaltır. Böylece inme, felç, kalp krizi, demans (bunama) gibi rahatsızlıkları önleyici rol oynar.
• Homosistein seviyesi yüksek olan hastalarda B12 ve B6 vitamini beraber alınmalıdır.
• Folik asit (folat) gıdaların enerjiye dönüşmesinde kilit rol oynayarak vücudun sağlıklı çalışmasını sağlar ve bunun için gerekli enerjiyi verir.
• Göz, saç, cilt, karaciğer ve diğer pek çok organ ve dokunun sağlığı buna bağlıdır.
• Folat aynı zamanda beyin fonksiyonunun düzenini korumak açısından önemlidir.
• Saçlara katkısı saç foliküllerindeki hücreleri geliştirir, saçların sağlıklı uzamasını temin eder. Eksikliğinde saç uzamasının yavaşlaması, saç beyazlarının artması gibi bulgular verir.
• Folik asit eksikliğinde anemi belirtileri sonucu uyuşukluk, efor esnasında nefes darlığı, deri ve mukozalarda solgunluk bulgularına rastlanır.
• Ağız kenarında çatlaklıklar folik asit eksikliğinde rastlanmakla beraber B2, B6 vitamini eksikliğinde de görülebilmektedir.
• Depresyona sebep olabilmektedir.
• Daha ağır eksikliklerinde sinir harabiyetine bağlı periferik nöropati görülebilir.
  
  

Folik asit yetersizliğinin sebepleri

Gıda alınımın azalması

Alkolik kişilerde, iyi beslenmeyen kişilerde sık rastlanır. 4-5 ayı geçen eksikliğinde megaloblastik anemi dediğimiz tablo ortaya çıkar. İleri yaşlarda folik asit eksikliği sıkça görülmektedir.

Folik asit ihtiyacını arttıran durumlar

. Gebelik

. Hemolitik anemi dediğimiz kan hücrelerinin yıkıldığı durumlar

. Bazı cilt rahatsızlıkları

. Bazı ilaç kullanımlarında

Methorexate ( kanser tedavisinde kullanılır )

Sulfasalazin ( crohn hastalıklarında kullanılır )

Triamteren ( idrar söktürücü )

Fenitoin ( epilepsi ilaçları )

Genetik olarak folik asit emiliminin bozulduğu durumlar

Nadir olarak bebeklerde görülür. Anemi, ishal ve nörolojik kusurlarla ortaya çıkar.

Folik asit alımının gerekli olduğu özel durumlar

• Gebelik öncesi başlanmalıdır
• Gebelik ve emzirme döneminde kullanım sürdürülmelidir
• Bağırsak hastalığı sebebiyle emilim kusuru yaşayan hastalarda
• Alkol kullanımı olanlarda ( alkolün sık tüketilmesinde )
• Dializ tedavisi görmekte olan böbrek hastalarında
• Karaciğer rahatsızlığı olan hastalarda
• İşitme güçlüğü çeken yaşlı hastalarda
• Folik asit eksikliğine bağlı megaloblastik anemilerde
  
  

Folik asit eksikliği nelere yol açar?

• Çocuk ve bebeklerde büyüme yavaşlar
• Eksikliğinde megaloblastik anemi ( kansızlık ) olur
• Folik asidi düşük annelerde, sinir hasarı olan bebekler veya düşük doğum ağırlıklı bebekler olur
• Eksikliğinde kilo kaybı, iştahsızlık, ishal görülür. Baş ağrısı, unutkanlık, dilde ağrı, davranış bozuklukları ile klinik tablo meydana çıkar
• Kan Hemosistein seviyesinin yükselmesine sebep olur
  
  

Folik asit eksikliği ve gebelik

• Folik asit bebek gelişimi açısından hayati öneme haizdir.
• Vücutta protein sentezi
• Hücre çoğalması
• Kemik iliğinin görevini eksiksiz yerine getirmesini sağlar.
• Fetal büyüme (anne karnındaki büyüme ) ve gelişme hücre bölünmesiyle karakterize bir dönemdir. DNA ve RNA üretiminde kritik rolü sebebiyle bu dönemde yeterli folik asit alımı çok mühim bir konudur.
• Bu dönemdeki folik asit alımındaki eksikliklerde merkezi sinir sistemi anormallikleri başlıca nöral tüp defekti en sık rastlanan anomalidir. Bu anomaliler spina bifida denilen omurgada küçük bir açıklıkla gözükebilirken en ileri ve vahim formu olan bebeğin kafatası ve beyninin gelişmediği anensefali en ağır tabloyu uluşturur.
• Genellikle gebe kalan kadınların gebelik öncesi folik asit eksikliği hafif ya da orta düzeyde bulunur. Gebelikte bu ihtiyaç hızla artar ve folik asit yetmezliği ortaya çıkar. Bu yüzden folik asit takviyesi gebelik planlamasından en az 3 ay önce başlanmalıdır. Gebeliğin 3. ayının sonuna kadar mutlaka kullanılmalıdır.
• Artık gebelik ve emzirme dönemini de kapsayacak şekilde alım önerilmektedir.

Folik asit’e günlük ihtiyaç 400 mikrogram kadardır.

 Gebelikte ihtiyaç 600-800 mikrograma kadar çıkmaktadır.

 Folik asit günde 100 mikrogramdan fazla alınmamalıdır.

Folik asitin koruyucu özelliği

• Yaşlıları işitme azlığından korur
• Hipertansiyon ve damar sertliğinden korur
• Kalınbarsak ( kolon ) kanserinden korur
• Gebelikte kullanımı merkezi sinir sistemi anomalileri olan nöral tüp defektinden korur
• Kemik kırıklarından hemosisteini azaltarak korur

Folik asit eksikliği olanların tedavisinde B12 eksikliğine de dikkat etmek gereklidir. Bu kişilerde eğer B12 eksikliği de beraberinde varsa sadece folik asit tedavisi B12 eksikliğine bağlı beyin ve sinir hasarının kalıcı olmasına sebep olabilir. Bilhassa yaşlılarda B12 ve folik asit düzeyine beraber bakılmalıdır.

Folik asitten zengin gıdalar nelerdir?

• Mercimek ( yarım kase pişmiş mercimek 180 mikrogram folik asit içerir )
• Yeşil yapraklı sebzeler ( ıspanak, karalahana (en fazla) 2 kase ıspanak 218 mcg folat içerir)
• Narenciye ( bir büyük portakal 55 mcg , bir bardak portakal suyu 50 mcg folat içerir )
• Barbunya ( yarım kasesinde 115 mcg folat vardır )
• Brokoli ( 4-5 adet brokoli 100 mcg folat içerir )
• Kuşkonmaz ( kase başına 79 mcg folat içerir )
• Ayçekirdeği ( 1 avuç 82 mcg folat içerir )
• Domates suyu ( bir bardakta 50 mcg folat vardır )
• Yumurta ( bir adette 25 mcg folat vardır )
• Zenginleştirilmiş ekmek ve tahıllar.