Lösemi

Lösemiler, kemik iliğindeki hematopoietik hücrelerin kanseridir. Lösemi olgusu, kemik iliğinde çoğalan ve kanser niteliği taşıyan beyaz seri hücrelerinin kan dolaşımına dökülmesiyle tamamlanır. 

• Klinik davranışlarına göre akut ve kronik, morfogenetik kökenlerine göre ise myelositik ve lenfositik olarak gruplandırılırlar.  Akut lösemiler daha çok çocuklarda, kronik lösemiler ise erişkinlerde görülmektedir. 
• Lösemilerin etyolojisinde genetik ve çevresel faktörlerin etkisi vardır. Kromozom anomalileri (Down sendromu), ataksi-telengiektazi ve Bloom sendromu gibi genetik hastalıklar ile Fanconi anemisi gibi kalıtsal hastalıklar lösemi için risk faktörüdür. Bazı kimyasal maddeler (tarım ilaçları, benzen, etilen oksid), iyonlaştırıcı radyasyon (atom bombası, radyoterapi) ve bazı virüsler (HTLV) lösemilere neden olabilmektedir. 
• Lösemili hastalarda görülen komplikasyonların büyük bölümü bağışıklık sistemindeki ve koagülasyon mekanizmasındaki bozukluklara bağlıdır. Kemik iliğinin etkilenmesi öncelikle eritrosit sayısını düşürür (anemi). Beyaz seri hücrelerinde yoğun bir proliferasyon varsa da, bu hücrelerdeki diferansiyasyon yetersizdir; nötropeni bulguları ve bağışıklık sisteminde aksamalar saptanır, infeksiyonlara direnç yitirilir. Özellikle dişetlerinde bakteriyel gingivitisler belirir. 
• Ağız lezyonları ve bunların sistemik etkileri oldukça önemlidir

Patogenez ve tipler

• Kemik iliğinde başlayan malign değişim (sarkom), löseminin klasik niteliklerini bu hücrelerin kan dolaşımına dökülmesiyle göstermeye başlar.
• Kemik iliğinde gelişmekte olan bir kök hücrenin DNA'sı hasar görmesine "edinsel mutasyon" denir; lösemik hücreler, DNA’sı hasarlı (mutasyona uğramış) kök hücrelerden kökenlidir. 
• Lösemi tipleri
  • Akut lösemiler 
    • Akut lenfositik lösemi (ALL)
    • Akut myeloid lösemi (AML)
  • Kronik lösemiler
    • Kronik lenfositik lösemi (KLL)
    • Kronik myeloid lösemi (KML)

Öteki tipler

• Hairy cell lösemi
• Erişkin T-lenfosit lösemisi/lenfoması
• T-prolenfositik lösemi (WHO, 2019: Lenfoma olarak nitelendirilmekte)
• B-prolenfositik lösemi
• Agresif NK-hücreli lösemi (WHO, 2019: Lenfoma olarak nitelendirilmekte) 
• Büyük granüler T-lenfosit lösemisi (WHO, 2019: Lenfoma olarak nitelendirilmekte)

Riskler

• Kromozomal anormalileri (örnekler: Down sendromu; Louis-Bar sendromu)
• İyonlaştırıcı radyasyon
• Kimyasallar (benzen)
• Alkilleyici ajanlar (busülfan)

Yaş aralıkları

• Yenidoğandan 14 yaşına kadar: akut lenfoblastik lösemi
• 15-39 yaş: AML
• 40-60 yaş: AML (- %60) ve KML (-%40) en yaygın tip
• > 60 yıl: kronik lenfositik lösemi (KLL)

Patogenez: Kök hücre farklılaşmasının engellenmesi

• Neoplastik lökositlerin monoklonal proliferasyonu
• Lösemik hücreler kemik iliğinin yerini alması
• Lösemik hücrelerin periferik kana dökülmesi ve dokulara girmesi

Akut lösemilerde klinik bulgular (ALL; AML)

• Başlangıç ani ve hızlı (akut)
• Ateşli infeksiyonlar
• Kanama (trombositopeni)
• Anemi
• Kan dolaşımıyla yayılma
  • Hepatosplenomegali
  • Yaygın lenfadenopati
  • Santral sinir sistemi etkilenmesi (özellikle ALL'de)
• Kemik ağrısı (lösemi hücrelerinin kemik iliğini genişletmesi)

Akut lösemilerde laboratuvar bulguları

• Periferik kanda ilkel lökosit sayısında artma (myeloblastlar, lenfoblastlar).
• Pansitopeni
  • Anemi (normositik- mikrositik-makrositik)
  • Trombositopeni 
• Hipersellüler kemik iliği 

Kronik lösemidelerde klinik bulgular

• Başlangıç sinsi
• Hepatosplenomegali
• Yaygın lenfadenopati

Kronik lösemilerde laboratuvar bulguları

• Periferik kan lökosit sayısı
• Hücrelerin bir bölümünde olgunlaşma eğilimi
• Anemi (normositik- mikrositik-makrositik)
• Trombositopeni
• Hipersellüler kemik iliği