ORTA ASYA İSLAM MİMARİSİNİN EN ESKİ ANIT MEZARI: İSMAİL SAMANİ TÜRBESİ (BUHARA, ÖZBEKİSTAN)
İsmail Samani Türbesi, Samanoğulları dönemine ait olup 958 yılında inşa edilen bir anıt mezardır. Yapı aynı zamanda tuğlanın dekoratif amaçlı kullanıldığı ilk yapıdır. İsmail Samani Türbesi, Erken Dönem İslam Mimarisi'nin ikonik örneklerinden biridir. Yaklaşık olarak M.S. 900'den 1.000 yılına kadar hüküm süren, İslami Samani aile hanedanının mezar alanı olarak inşa edilen yapı, İslam mimarisinin geleneksel özellikleri yanında "Tonoz bingi" gibi yenilikçi yapısal unsurları da kullanmıştır. Samaniler fiilen bağımsızlıklarını Bağdat merkezli Abbasi Halifeliği'nden elde ettikten sonra günümüzün Afganistan, İran, Özbekistan, Tacikistan ve Kazakistan'ını kapsayan bazı bölgelere hükmetmiştir.
Anıtsal mezarın kare planlı gövdesini bir kubbe örtmektedir. Türbenin Samani ailesinin hanedan gücünü vurgulamak ve tarihini yeni kurulan başkentleriyle ilişkilendirmek için inşa edildiği düşünülmektedir. Samani Türbesi, kompakt boyutu, matematiksel oranları, ayrıntılı pişmiş tuğla dekorasyonu, detaylı ve ritmik desenleri ve de karmaşık süsleme kalıpları nedeniyle "Mücevher Kutusu" olarak da adlandırılır.