Starling ilkeleri: Kanın osmotik basıncı

• Kanın osmotik basıncı özellikle kapillerlerin distal segmentinde yüksektir ve dokulardan sıvı çekilmesini sağlar. Kanın osmotik basıncında düşme saptandığında ödem oluşur. 
• Dokuların osmotik basıncındaki artışlar da benzer bir mekanizmanın işlemesine yol açar: dokulardaki osmotik basınç intravasküler osmotik basıncı aşarsa ödem oluşur. 

Bir sıvının osmotik basıncı içerdiği nitelikli molekül sayısına bağlıdır. Osmotik basınçta büyük moleküller (kolloidler) daha etkilidir. Bu nedenle osmotik basınca kolloidal osmotik basınç da denir.

• Plazma protein­lerinden globulinler çok yüksek molekül ağırlığına sahip olmalarına karşın molekül ağırlığı daha küçük ama sayıları çok olan albuminler osmotik basınçta daha etkin rol oynarlar. 
• Kapiller endoteli semipermeabl (yarı geçirgen) bir membrandır. Kristaloidler bu membranı rahatlıkla geçebildiklerinden osmotik basınçta rolleri yoktur. Osmotik basınçta total osmotik basınç değil kolloidal osmotik basınç önemlidir.

Patogenez

• Plazma proteinlerinin 100 ml’de 2,5 mg’ın altına inmesi kanın osmotik basıncının düşmesine ve ödemin başlamasına neden olur. 
• Yangı, anoksi, allerji, bakteriyel ve kimyasal toksinlerin etkisiyle intersellüler sıvıdaki kolloidler artabilir, osmotik basınç yükselir. İnterstisiyel sıvının osmotik basıncı giderek yükseldiğinde kanın osmotik basıncıyla eşit düzeye gelir. Bu durumda artık doku sıvısı kana dönemez ve ödem oluşur. Örnekler:
  • Kapiller permeabilitesi artar, interstisiyel sıvıya bol protein gelir (yangıdaki eksüda),
  • Lenfatikler tarafından taşınan protein miktarı düşer ve bir bölüm protein molekülü interstisiyel sıvıda kalarak osmotik basıncı yükseltir (lenfödem),
  • Şokun irreversibl döneminde kapiller permeabilitesi arttığı için doku sıvı­larına bol protein geçer.