Şok: Hipovolemi

Hipovolemik şok tanımı, effektif kan sıvısı niceliğinin azalmasına bağlı şok tablolarını kapsar.

• Hemorajik şok: Önemli kanamalarda yitirilen kan kaybı sonucu kalbin aortaya attığı kan hacmi giderek düşer (hipovolemi). Hipotansiyonla birlikte hasta şoka girer. Akut olarak %33’ünün kaybı öldürücüdür. Gerekli önlemler alınmaz ve eksilen sıvı yerine konmazsa kan basıncı gi­derek düşer. Hasta irreversibl evreye girerse süreç ölümle sonuçlanır.
• Travmatik şok: ağrı çok önemli bir şok nedenidir. Ayrıca, travma sonrası gelişen kan ve plazma kaybı, zarara uğrayan dokuların otolizi sonucun­da ortaya çıkan toksik maddeler ve santral sinir sisteminin etkilenmesi şok için önemli faktörlerdir. Ameliyat travmalarında bunlara anestezi maddelerinin etkileri de katılır. Travmalara hipovolemi eşlik edebilir. Örneğin basit ve kapalı bir kemik kırığında yaklaşık 1/2 litre kan dokulara çıkarken, daha ağır nitelikteki açık kırıklarda yaklaşık 3 litre kan kaybedilebilir.  
• Yanık şoku: Yanıklardaki şok plazma kaybı (hipovolemi), ağrı ve toksik maddeler nedeniyle gelişir. Kapiller damarlardaki permeabilite artışı plazma kaybının önemli nedenlerinden biridir. Şok tablosunun oluşmasında yanık yüzeyinin genişliği en önemli etkendir. Küçük çocuklarda vücut yüzeyinin %10’unun, erişkin­lerde %15’inin yanması tehlikelidir. Olaya infeksiyon ve kusma eklenirse durum ağırlaşır.
• Diyare şoku: Uzun süren güçlü diyarelerdeki sıvı ve elektrolit kaybı şok olgusunu tetikler.
• Anafilaktik şok: Tip I aşırıduyarlılık reaksiyonlarında izlenen yaygın vazodilatasyon ve damar geçirgenliğinin aşırı artmasıyla karakterize şok türüdür. Glottis ödemi nedeniyle beliren asfiksi ölümle sonlanabilir. Tetikleyici nedenler: 
  • ABO uyumsuzluğu
  • Radyoloji kontrast maddesi
  • Besinler (yer fıstığı, çilek, deniz kabukluları, vd)
  • İlaçlar (penisliin)
  • Aşılar
  • Yılan zehri
•  Nörojen şok (primer şok): Primer (nörojen) şok gelip geçicidir ve birden ortaya çıkar; uzarsa organlardaki anoksi nedeniyle şok tablosu ağırlaşabilir. Nörojenik vazodilatasyonda özellikle splanknik bölgedeki da­marlar genişler ve kanın burada göllenmesine neden olur.  Dolaşımdaki effektif kan niceliği azalır, kalbe gelen kan azalır (hipovolemi). Kan basıncı hızla düşer. Kalbin aortaya attığı kan azalır. Hasta bayılarak yere düşer, böylece yer çekiminin etkisi azaltılır ve kalbe dönen kan miktarı artar. Örnekler: Dişhekiminin koltuğuna oturan bir hasta ya da kan gören bir kişi korku nedeniyle nörojen (primer) şoka girebilir. Tetikleyici nedenler:
  • Ağrı 
  • Hipoglisemi
  • Kan görme
  • Korku 
  • Spinal anestezi
  • Travmalar (kafatası, m.spinalis, testis, toraks, epigastrium)
  • Rektum dilatasyonu
  • Dolaşım merkezi inhibisyonu (karotis sinüsleri üzerine bası)