PLATELET-ACTIVATING FACTOR (PAF)
Platelet-Activating Factor (PAF), trombositlerin aktivasyonunda etkili olan, hücre membranı fosfolipidlerinden kökenli medyatörlerden biridir. Fosfolipaze (PLA2) enziminin aktive olmasıyla birlikte belirir.
Yangı hücreleri (nötrofiller, makrofajlar, bazofiller), endotel hücreleri ve yangıdan zarar gören dokunun hücreleri tarafından üretilir. Yangısal ve alejik kökenli tepkilerde belirgin etkinliği olan PAF’ın kaynağı kolin (choline) içeren gliserofosfolipidlerdir. Gliserofosfolipidlerin parçalanma sürecinde PLA2 ile başlayan ilk aşamayı asetiltransferaze enzimi ile asetilleşme evresi izler (bu süreçte bir miktar da arachidonic acid de meydana gelir). Plazmadaki düzen farklıdır; plazmadaki PAF aktivitesi PAF-asetilhidrolaze enzimi tarafından denetlenir.
PAF’ın çok sayıda ve önemli etkileri vardır:
- Trombositleri uyarır: Trombositler kümeleşir (trombosit agregasyonu) ve içerdikleri serotonini yangı bölgesine salarak damar geçirgenliğini arttırırlar. PAF, tromboksan üretimini tetikler. Damar geçirgenliğinin artmasında en etkili olan medyatördür; etkisi histamine kıyasla çok güçlüdür
- Yangı hücrelerini (polimorflar, monositler ve doku makrofajları) uyarır: Marginasyon, adezyon, kemotaksis, sitoplazma granüllerinin aktivasyonu (lizozomal etkinlik, oksijen radikalleri üretimi) gibi işlevleri hızlandırır. Nötrofilleri uyararak lizozomal enzimleri salgılatır; lökotrien, oksijen radikalleri ve 15S-HETE üretilmesini tetikler. Eozinofilleri uyararak lökotrien ve oksijen radikalleri üretilmesini sağlar
- Düz kasları ve endotel hücrelerini etkiler: Damarlarda güçlü bir vazodilatasyona ve damar geçirgenliğinin artmasına neden olur. Venüllerde ve bronşlarda konstriksiyonlara yol açar. Endotel hücrelerinin plazminojen aktivatörü üretmesini tetikler
- Prostaglandin sentezini uyarır: Damarların düz kas hücrelerini, böbrek tubulus epitel hücrelerini ve mezangial hücreleri, monositleri/makrofajları uyararak prostaglandin üretmelerini tetikler.