Nöron ve Nöron Zedelenmesi

Santral sinir sistemi, nöronlar ve bileşenleri ile glial hücreler ve bileşenlerinden oluşur. Nöron (sinir hücresi), sinir sisteminin temel hücresidir. Uyaranları algılamak ve bu uyaranlara verilecek tepkileri iletmekle yükümlüdürler. Bir insan beyninde 100 milyar kadar nöron olduğu varsayılır. 

Nöropatoloji uzmanları, nöronların yapısını “ağaçlara” benzetirler. Her ikisinin de dalları ve kökleri olan bir gövdesi vardır:

• Dendritler, nöronların dallarıdır; çevredeki uyaranları algılayarak gövdeye (soma) iletirler. 
• Aksonlar ise, nöronların kökleridir; bir yandan nöronlararası iletişimi sağlarken, öte yandan da gelen uyarılara verilecek tepkileri oluştururlar. Bu iletişimi nörotransmitter olarak nitelenen monoaminler, aminoasitler ya da peptidler (nötopeptid) gibi kimyasallar aracılığıyla yaparlar.

Nöronlar ve santral sinir sistemi aksaklıkları: 

• Özgün nörolojik işlevler farklı nöronlara lokalizedir; bu nöronlar, belirli alanlarda kümelenmiş olarak bulunurlar. Bu nedenle, santral sinir sistemi zedelenmelerinin klinik etkileri sıklıkla bölgeye özgüdür ve diğer nöronlar tarafından kompanse edilemeyebilir. 
• Nöron popülasyonu içinde kök hücre kümeleri bulunabilir; ancak, rejenerasyon yetileri çok kısıtlı olduğu için nöron kayıplarının giderilmesi olasılığı çıok azdır.
• Kafatası ve columna vertebralis’in kapalı kutu olmaları, beyni ve medulla spinalis’i belirli düzeyin üzerindeki bir basınca karşı olumsuz biçimde etkiler.
• Santral sinir sisteminin anatomik boşlukları içinde beyin-omurilik sıvısı (BOS) dolaşımı vardır. Sistem, lenfatiklerden yoksundur ve seçici bir kan-beyin bariyerine sahiptir. 

Nöronların Zedelenmelere Tepkileri 

• Akut zedelenmeler: Dolaşım sorunları (tromboembolizm, hipoksi, iskemi, vd ) apoptozise ve nekroza dek gidebilen dejenerasyonlara yol açan bir dizi olumsuzluk nöronlarda akut zedelenmelere neden olur. Nöronların sitoplazmaları koyu eozinofil (kırmızı nöronlar), çekirdekleri piknotiktir.
• Subakut ve kronik zedelenmeler: Dejenerasyonlar ve apoptozis nedeniyle yitirilen nöronların yerini glial hücreler ve lifler doldurur (gliozis). 
• Aksonal reaksiyon: Zedelenen aksonların onarılmasına yönelik tepkilerdir. Nöronun gövdesi küremsi bir biçime dönüşür, nükleoller irileşir; Nissl maddesinde dağılmalar ve perinükleer sitoplazmadaki solukluk, protein sentezindeki artmanın ve aksonal yenilenmenin göstergesidir. 
• Nöronal inklüzyonlar:Olumsuzluklarla karşılaşan nöronlarda, inklüzyon cisimlerinin oluşması türü tepkilerle de karşılaşılmaktadır. Örnekler;
  •  Yaşlanma: Yıpranma pigmenti (lipofuscin)
  • Metabolizma bozuklukları: Depo hastalıklarındaki etkilenen madde/enzim
  • Viral hastalıklar: Kuduz’da Negri cisimcikleri)
  • Nörodejeneratif hastalıklar nöronlarda inklüzyon cisimlerinin görüldüğü olgulardır. 
    • Amyotrofik lateral askleroz (ALS): Bunina inklüzyonları
    • Multipl sistem atrofisi: Papp-Lantos inklüzyonları
    • Lewy cisimcikli demans: Lewy inklüzyon cisimcikleri
    • Parkinson hastalığı: Lewy inklüzyon cisimcikleri 
    • Ailesel ensefalopati (nöroserpin inklüzyonları içeren tipi): Collins cisimcikleri
    • Pick hastalığı (frontotemporal demanslar): Pick cisimcikleri