Ateroskleroz: Risk faktörleri

Ateroskleroz, günümüzde damarların kronik bir yangı türü olarak nitelendirilmektedir. Gelişmiş toplumlardaki ölüm nedenlerinin ilk sırasında yer alan myokard infarktı, beyin kanamaları, senil atrofi, vb vasküler kökenli hastalıkların büyük bölümünden ateroskleroz ya da komplikasyonları sorumludur. Aterosklerozun önlenmesi insan yaşamına ortalama 40 yıl daha katabilir.

Risk faktörleri

• Diabetes mellitus: Kontrolsüz diabetlilerde kan şekeri düzeyinin kronik yüksekliği lipid ve kolesterol metabolizmasını olumsuz etkiler. Ateroskleroz diabetli hastalarda erken başlar ve hızlı ilerler, prognozu daha kötüdür.
• Hipertansiyon: Hipertansiyon aterom plaklarının oluşumunu hızlandırır. Ateroskleroz ilerledikçe hipertansiyon  kötüleşir.
• Beslenme (kan lipid ve kolesterol düzeyi): Edinsel hiperkolesterolemi/hiperlipidemi ve beslenme alışkanlıkları önemlidir. HDL düzeyi düşük olan bireylerde myokard infarktı riski yüksektir. Yüksek kalorili besin tüketimi (fruktoz, glikoz, beyaz un, alkol) ile liften yoksun rafine ürünlerin (fast-food) ve kırmızı et ürünlerinin aşırı tüketimi kandaki lipid ve kolesterol düzeylerini yükseltir.
• Fizik aktivite yetersizliği: Fizik aktiviteler kalori tüketimini hızlandırır, kandaki lipid düzeyini düşürür. HDL düzeyini yükselterek aterosklerozun hızını keser.
• Tütün ürünleri: Endotel hücreleri CO’e çok duyarlıdır (tütün dumanı yüksek oranda CO içerir). Endotel hücreleri CO etkisiyle adezyon molekülleri üretirler. Bozulan endotel yüzeyine trombositler, lipidler, LDL kolayca yapışırlar.
• Yaş: Yaşlandıkça ateroskleroz riski artar. Ateroskleroz ilerledikçe yaşlanma belirginleşir (senil atrofi).
• Cinsiyet: Ateroskleroz erkeklerde çok erken başlar. Östrojen HDL düzeyini yükselterek kadınları aterosklerozdan korur (menopozla birlikte ateroskleroz hızlanır, yaşıtı erkeklerde eşit düzeye yaklaşır).
• İnfeksiyon hastalıkları:Chlamydia pneumoniae, CMV, Helicobacter pylori, herpesvirus, oral floranın anaerobik mikroorganizmaları gibi canlı etkenler aterosklerozu hızlandırabilir.
• Ailesel hiperkolesterolemi: Ateroskleroz 10'lu yaşlarda başlar, genç yaşlarda myokard infarktı riski vardır.
• Folik asit-Folat eksikliği
• Homosistein yüksekliği ve Homosistinüri (otosomal resessif): Kandaki yüksek homosistein endotel hücrelerini CO gibi etkiler.
• HDL yetersizliği: Hipertrigliseridemi, trunkal obesite, diabet, tütün, androjen hormon, inaktivite, vb HDL düzeyini düşüren faktörlerdir. Trigliserid/HDL oranının 2'nin üzerinde olması koroner aterosklerozunun hızını 4 kat arttırır.
• Lipoprotein a (LPa): Kan LP(a) düzeyi yüksekliğinde koroner ve serebral arter aterosklerozu hızlanır.
• Uyarıcılar (kokain, amfetamin, metamfetamin): Yoğun katekolamin deşarjı, aterosklerotik plakların gelişme hızını arttırıcı etki gösterir.