Oral Mikrobiyota (Oral Mikroflora)

Bağışıklık sisteminin önemli bir ögesi olan ağız mukozası, organizmaya ağız yoluyla giren canlı etkenleri etkisizleştirmek için kurgulanmış özgün bir doğal bağışıklık bileşenidir. Fiziksel ve kimyasal bileşenlerinin yanı sıra kendine özgü mikroflorası (mikrobiyota) ve bağışıklık sisteminin hücresel elemanlarıyla birlikte güçlü bir savunma oluşturur. Oral mikrobiyota (mikroflora) kavramı, ağız boşluğunun homeostazisi için işbirliği (simbiyoz) içinde olan mikroorganizmalar topluluğudur. Oral mikrobiyota dengesinin yitirilmesine “disbiyoz (disbiyozis)” nitelemesi yapılır. Ağız boşluğu mikroflorasında farklı türlerden çok sayıda mikroorganizma barınır. Ağız mukozasında –patojen ya da saprofit- yaklaşık 700’ün üzerinde canlı etken türünün doğal olarak bulunduğu varsayılmaktadır. Patojen mikroorganizmların ya da disbiyoz olgusuyla patojen nitelik kazanan canlı etkenlerin dokulara invazyonu ağız mukozasındaki doğal engellerce önlenir. 

Ağız mukozası (epitel dokusu + lamina propria), patojen etkenlerin invazyonunu önleyen güçlü bir engeldir. İnvazyonun engellenemediği koşullarda doğal (doğumsal) bağışıklık sistemi uyarılır. Doğal bağışıklık sisteminin uyarılmasındaki ilk tetikleyicilerin başında ağız mukozasındaki “patern algılama reseptörleri (pattern recognition receptors; PRRs)” gelir. Bu sistemin hücresel temelini dendritik hücreler, makrofajlar, polimorf lökositler ve NK hücreler oluşturur.

• Doğal bağışıklık sisteminin hücreleri: Fagositler (dendritik hücreler, makrofajlar, polimorf lökositler) ve sitotoksik NK-lenfositler,
• Doğal bağışıklık sistemi hücrelerini uyarabilenler: Patojen moleküller (bakteri çeperi bileşenleri, bakteri flagella proteinleri, mantarlar, vb) ve zarar görmüş hücreler.

İmmun sistemin uyarılmasıyla birlikte medyatör adı verilen çok sayıda immuno-inflamatuvar kimyasal maddenin üretimi ya da aktivasyonu başlar. Bu maddelerin başlıcaları sitokinler, kemokinler, antibakteriyel peptidler ve kompleman sistemidir. Ayrıca, keratinositlerin ürettiği medyatörler, sIgA ve dişeti oluğu sıvısı da infeksiyonu engellemede yardımcı faktörlerdir. Mukozaların etkenlerin dokulara invazyonunu ve olumsuz etkilerini önleme çabası fiziksel, kimyasal ve immünolojik nitelikli engellerden oluşur. Yüzey epitelinin patojenlere gösterdiği fiziksel direnç, ürettiği kimyasal maddeler ve mikrobiyotası ile desteklenir. Çoğu olguda, mukoza yüzeylerini örten mukus salgısındaki IgA (bazen IgM) bakterileri ve virüsleri nötralize ederek mukozaları aşmalarını ve patojen etkilerini önler.

Doğal engellerin aşılması durumunda, organizmanın savunulması için tetiklenen yangısal tepkilerin başlıca amacı canlı etkeninin ve ona bağlı doku zararların giderilmeye çalışılmasıdır. “Yangı” olgusunun amacı, etkeni;

1. Bulunduğu yerde sulandırmak, nötralize etmek ya da eriterek sindirmek,
2. Vücut dışına atmak (örneğin, absenin fistülleşmesi),
3. Sınırlandırılarak (demarkasyon) vücuttan ayrı tutulmaya çalışmaktır.