Kişilik ve Kişilik Bozuklukları

Bu konu neden çok önemli? Belki de insanın ilk atalarında görülmeye başlayan, aile ve içinde yaşadığı toplumu, yetkileri artan bireylerde yaşadığı yöre ya da ülke ile komşu ülkeleri, iki kez tüm dünyayı büyük savaşlara götüren düşünce ve davranış biçimleri olduğu için. Klinikte, okulda, sokakta, tiyatroda, trafikte, kışlada, konserde, aynada...her yerde karşınıza çıkabilecekleri için.

Uzmanların görüşü: Kişilik bozukları hastalık değildir, gerçekte bir sendrom gibidir; özgün bulgular içeren bir tablodan çok, farklı kişilik yapılarında saptanan bulguların kümeleşmesinden oluşurlar. Çevrelerine yansıttıkları düşüncelerde ve davranışlarda izlenen baskın niteliklere göre değerlendirilir ve tanı alırlar. 

Aşağıdaki kişilik nitelikleri, yansıttıkları kişilik bozukluklarındaki temel bulguları oluşturmaktadır.

Kaynaklar

KİŞİLİK (personality) nedir? Günlük yaşamda her bireyin bulunduğu ortama göre değiştirdiği maskeleri vardır; kişilik, bir bireyin maskesiz olduğu durumlarda çevresi tarafından gözlemlenebilen, o bireye özgü duygu ve davranış niteliklerinin yansımasıdır

KİŞİLİK BOZUKLUĞU (personality disorders) duygu, davranış ve karakter bozuklukları içeren, içiçe geçmiş bulgulardan oluşan, aklı hastalığı niteliği taşımayan (çoğu olguda, TCK karşısında normal bireylere uygulanan yaptırımlar vardır) klinik tablo

Antisosyal tip kişilik bozukluğu ve psikopatlar (antisocial personality disorder) antisosyal; acımasız, dik kafalı, sorumsuz, empati yoksunu, toplumsal davranış biçimlerini ve yasaları reddeden, yalancı, saldırganlık, sürekli işdeğiştirmek ya da çalışmadan başkalarının sırtından geçinmek, çevresine gösterdiği zararlı eylmeler için kendine özgü savunma sistemi ileri süren bir yapısı vardır. Psikopatik davranış bozuklukları gösterenlerde benzer bulgular vardır. Ancak, psikopatlar yukarıdaki davranış bozukluklarının büyük bölümün normal insanlara özgü davranış maskelerinin arkasına saklanarak gizlerler; antisosyaller acımasız davranışlarını insan seçmeksizin uygularlar, psikopatlar ise bu davranışlarını özellikle seçtikleri bireylere uygularlar

Astenik tip kişilik (asthenic personality) çabuk yoru­lan, enerji düzeyi düşük, heyecansız, isteksiz, fi­ziksel ve emosyonel uyaranlara aşırıduyarlı olan kişilik yapısı

Bağımlı tip kişilik bozukluğu (dependent personality disorder) bağımlı kişilik; terkedilme korkusuyla dolu, tek başına karar veremeyen, her zaman birinin koru­masına gereksinim duyduğu için her koşula boyun eğen, çocuksu, yetersiz, güçsüz ve kırılgandır; yapacağı işlerde kendisinden güçlü olarak algıladığı insanların onayını bekler

Depresif tip kişilik bozukluğu (depressive personality disorder) depresif kişilik; yılgın, karamsar, kasvetli, kırılgan, düşünceli ve kadercidir; kendisini terk edilmiş ve hor görülen biri olarak algılar

Histironik tip kişilik bozukluğu (histrionic personality disorder) histrionik kişilik; duygularını göstermekte aşırı abartılıdır; sürekli uyaran arayan, teatral, yüzeysel ancak gösterişli ve cinsellikte baştan çıkarıcı, küçük olaylara abartılı tepkiler veren, ilgi odağı olmayı bekleyen, telkinlere yatkın bireyler

Kaçıngan tip kişilik bozukluğu (avoidant personality disorder) çekingen kişilik; kaçıngan kişilik; aşırı çekingen, kararsız, sıkılgan, mahcup, kaygılı, huzursuz, reddedilme korkusu içindedir; yetersiz, aşağılık ve ilgi çekici olmadığını düşünür. Çelişkiler içinde yanlız ve boşlukta gibidir, alay konusu olacağı korkusuyla toplumsal aktivitelerden uzaktır; sevildiğini hissettirmeyen kişilerle ilişki kurmaz

Mazoşist tip kişilik bozukluğu (masochistic personality disorder) mazoşist; köle ruhlu, sürekli geri planda kalmaya çabalayan, acı çekmekten mutlu olan, başarız olmak için çabalayn ve başarısız olunca haz duyan, sürekli kendi kusurlarını irdeleyen kişilik yapısı

Narsisistik kişilik bozukluğu (narcissistic personality disorder) narsisist; kibirli, çevresini umursamaz, empati yoksunudur; küstahtır, kendisini üstün gördüğü için hayranlık duyulmasını özel ilgi gösterilmesini bekler, sürekli kıskanıldığı gibi bir saplantısı vardır, çoğu psikopatlarda saptanan bulgulardandır; ileri aşaması, çoğu bireyde psikotik bir bulgu olan megalomanidir

Negativist kişilik bozukluğu (negativistic personality disorder) negativist; pesimist; kuşkucu, geçimsiz, renksiz, olumsuzdur; yol gösterenlere direnç gösterir, zıtlaştığı kişilerin işlerini bozar, iş birliğinden kaçınır

Obsesif kompülsif kişilik bozukluğu (obsessive-compulsive personality disorder) obsesif kompülsif; işkolik, cimri, kuralcı, katı, sıkıcıdır; kendisini etki ve saygılı, vefalı ve güvenilir biri olarak görür; ayrıntıları sever, ayrıntılar arasında bocalarken yaptığı işleri genellikle bitiremez; kontrollüdür ve çevresindeklileri de kontrol etmeye çabalar; kleptomani (kleptomania) çalma eyleminin verdiği aşırı hazza bağlı ol­arak hırsızlığa karşı önlenemeyen (obsesif kompülsif)  isteklerde ve eylemlerde bulunan kişilik 

Paranoid kişilik bozukluğu (paranoid personality disorder) paranoid; aşırı kuşkulu, kıskanç,  içe kapanık ve tedbirlidir; başkalarının zarar verebileceği korkusuyla önlemler alma çabası gösterir; komplo teorileri üretir ve ürettiği düşüncelerini kanıtlama çabası içindedir; sömürülme ve haksızlıklara uğrama korkusu yaşar; kin tutar ve kırıcı olur; iyi niyetli sözlerden ve davranışlardan kötü anlamlar çıkarırlar; Adli Psikiyatri'de özel yeri olan bir kişilik türüdür

Pasif-agresif kişilik bozukluğu (passive-agressive personality disorder) pasif agresif; görevlerini yapmamak için ertelemek-ihmal-oyalamak gibi pasif direniş gösteren, çevresindekilerce yanlış anlaşıldığını düşünen, somurtkan, geçimsiz-kavgacı, iftiracı, küçümseyici, empati yapamayan, otoriteyi sevmeyen, başarılı insanları kıskanan, sorunlarından sıkça yakınan bireylerdir; olumsuz yanlarının çoğunu aile içinde gösteren, toplum içinde maskeli dolaşan, duygu durumlarında çalkantılar olan kişilik yapısı

Sadistik kişilik bozukluğu (sadistic personality disorder) sadist; sabit fikirli, yıpratıcı, acımasız, dik kafalı, baskıcıdır; anlık öfke patlamaları gösterir, başkalarının gözünü korkutmak ve küçük düşürmekten mutluluk duyar

Sınırda kişilik bozukluğu (borderline personality disorder) sınırda kişilik; dengesiz, dışlanmak ve terk edilme korkusu içinde, sevgi ve nefret arasında değişen duygulanım dalgalanmaları gösteren, kimlik karmaşası içinde, kendisine zarar verebilen, intihara meyilli, paranoid düşünce atakları ile kaygı ve öfke atakları yaşayan kişilik yapısı

Şizoid kişilik bozukluğu (schizoid personality disorder) şizoid; soğuk, kayıtsız, mesafeli, yalnız, insan ilişkilerinde isteksiz, kendisinin ve çevresindekilerin duygularına ilgisiz, dürtüleri ve hırsları oldukça silik, ailenin bir bireyi olmakta  ve dost edinmekte zorlanan, başkalarının övgü ve yergilerine kayıtsız olan bireyler

Şizotipal kişilik bozukluğu (schizotypal personality disorder) şizotipal bozukluk; gerçekle düş dünyası arasında yaşayan, dalgın, kuşkucu, büyülere ve sihirlere inanan, altıncı hissi olduğu düşüncesinde, garip fantazileri olan, düşüncelerini aşırı ayrıntılı sözcüklerle aktaran, garip davranışlar sergileyen, asosyal kişilik yapısı